Góry Świętokrzyskie, będące jednymi z najstarszych gór w naszym kraju, to nie tylko miejsca, z których niewątpliwie słyną - należąca do Korony Gór Polski Łysica, Święty Krzyż czy Gołoborze.
To górskie pasmo jest bowiem niczym skarbiec, z którego do woli możemy czerpać pomysły na wycieczki. A tych - wycieczek, oczywiście - możemy uskuteczniać bez liku, zanurzając się w świecie rezerwatów przyrody, archeologii, prehistorii, zamków, miejscowych legend, czarownic, nierzadko tragicznej i bolesnej historii czy... literatury.
Zaciekawieni? - To dobrze, bo mam tu dla was gotową ściągawkę, którą możecie wykorzystać do zaplanowania swojego pobytu w Górach Świętokrzyskich.
Weekend, na dobry początek znajomości z tym regionem, będzie strzałem w dziesiątkę. Pakujcie się i ruszamy na zwiedzanie 😊
Ciekawe miejsca i atrakcje w Górach Świętokrzyskich - Co zwiedzić? Co zobaczyć?
Niezależnie od tego, czy bardziej ciągnie was na szlak, czy może wolicie chłonąć wiedzę i podziwiać eksponaty w ciekawych muzeach, w Górach Świętokrzyskich zawsze znajdziecie coś dla siebie.
Rezerwaty: 'Gagaty Sołtykowskie' i 'Skałki Piekło pod Niekłaniem'; Pomniki Przyrody: 'Brama Piekielna' i 'Piekło Dalejowskie'
Rozpocznijmy naszą góroświętokrzyską przygodę od spacerów w urokliwych rezerwatach przyrody położonych na blisko 225 kilometrowym "Piekielnym Szlaku", łączącym miejscowości Piekło oraz Niebo.
Rezerwat Gagaty Sołtykowskie (nazwa wzięła się od gagatu - bitumicznej odmiany węgla brunatnego) to miejsce unikatowe. Nie dziwi więc fakt, że w roku 1997 utworzono tu rezerwat przyrody nieożywionej, by móc zachować w dobrym stanie do celów zarówno turystycznych, jak i naukowych poczynioną odkrywkę skał dolnojurajskich, gdzie w roku 1999 zabezpieczono wyraźne ślady dinozaurów - zauropodów i teropodów.
Czy spodziewalibyście się tego w niepozornie wyglądającym lesie przyległym do biegnącej tuż obok drogi krajowej? My też byliśmy zaskoczeni 😊
Trasa do zadaszonego stanowiska ukazującego tropy dinozaurów prowadzi wygodną leśną ścieżką oraz drewnianymi podestami i kładkami wijącymi się nad podmokłym terenem, na którym tworzą się urokliwe jeziorka, mokradła i rozlewiska.
Rezerwat Skałki Piekło pod Niekłaniem to natomiast skupisko fantazyjnych, często pokrytych mchem, form skalnych rozsianych pośród lasu. Skały te są utworami powstałymi około 200 milionów lat temu w przybrzeżnej strefie płytkiego morza, które ówcześnie pokrywało większość Gór Świętokrzyskich. To głównie piaskowce, które stopniowo ulegały erozji plejstoceńskiej, a na jej skutek dziś w skałkach możemy podziwiać nieduże jaskinie pseudokrasowe.
Ścieżka prowadząca do skałek gwarantuje spokojne obcowanie z naturą, któremu popołudniami lub w chłodny listopadowy dzień można się oddawać w samotności i bez reszty.
Niespełna 25 kilometrów dalej na odwiedzających czekają pomniki przyrody Brama Piekielna oraz Piekło Dalejowskie, znajdujące się na terenie Rezerwatu Dalejów. To kolejne skupisko skalnych formacji, do których prowadzi leśna ścieżka malowniczo usiana paprociami czy omszałymi pniami drzew. My już tam niestety nie dotarliśmy, bo zastał nas zmrok. Taki to minus listopadowych szwendaczek.
Sprawdźcie sobie jednak zdjęcia w google'u - warto. My się wybierzemy na pewno przy kolejnej okazji, aby doświadczyć tego skałkowego piękna w naturze, a nie tylko na zdjęciach. 😊
Tutaj taka mała uwaga - Jeśli lubicie na bieżąco zaglądać do mapy, by sprawdzić, gdzie się aktualnie znajdujecie, ściągnijcie sobie wersję działającą offline, bo zasięg na tym terenie jest wątpliwy lub żaden. Ale, jak przygoda, to przygoda.
Muzea: Muzeum Starożytnego Hutnictwa Świętokrzyskiego i Centrum Kulturowo-Archeologiczne w Nowej Słupi oraz Izba Górnictwa Kruszcowego w Miedziance
Jeśli chcecie poznać odpowiedzi na te pytania - Co wspólnego z Górami Świętokrzyskimi mieli Rzymianie? Skąd w tych górach i na całej Ziemi w ogóle wzięło się żelazo? Do czego służyły dymarki? - musicie koniecznie odwiedzić Muzeum Starożytnego Hutnictwa Świętokrzyskiego i Centrum Kulturowo-Archeologiczne w Nowej Słupi.
Muzeum zostało otwarte dla turystów w roku 1960 i działało jako oddział Muzeum Techniki NOT w Warszawie. Czasy były jednak mało sprzyjające, bo - umówmy się - mało kto chciał zaprzątać sobie głowę takim tematem.
Przełom dla tego miejsca nastąpił w roku 2016, kiedy muzeum przeszło "w ręce" Gminy Nowa Słupia, a zastrzyk ze środków unijnych pozwolił na gruntowną przebudowę. Dzięki temu, obecnie, a dokładniej od końca roku 2021, mamy możliwość zwiedzania miejsca nowoczesnego i multimedialnego, idealnie przystającego do obecnej rzeczywistości.
Po wchłonięciu porcji wiedzy podanej w przystępnej formie (tutaj ukłony dla oprowadzającego nas przewodnika), obejrzeniu zgromadzonych eksponatów i zaaranżowanych stanowisk z genialnie i realistycznie przedstawionymi/wyrzeźbionymi postaciami np. kowala czy hutników przenosimy się na zewnątrz do przyległego Centrum Kulturowo-Archeologicznego, gdzie mamy możliwość zapoznania się z wyglądem starożytnej osady z epoki żelaza.
To właśnie tutaj, latem każdego roku, odbywają się Dymarki Świętokrzyskie - festiwal poświęcony starożytnemu hutnictwu. Czyż to nie kolejny powód, by odwiedzić Góry Świętokrzyskie? 😊
Natomiast jeżeli bardziej niż hutnictwem interesujecie się minerałami, pozyskiwaniem kruszców czy górnictwem ogólnie, uwzględnijcie w swoich planach wizytę w Muzealnej Izbie Górnictwa Kruszcowego w Miedziance.
U podnóża Miedzianki, w bezpośrednim sąsiedztwie rezerwatu przyrody Góra Miedzianka, na terenie byłej kopalni rud miedzi z lat 50. XX wieku, tuż przy szkielecie szybu, stoi niepozorny pogórniczy budynek.
Nie dajcie się zwieść i koniecznie zajrzyjcie do środka, gdzie kustosz obiektu, a także przewodnik świętokrzyski zabierze was w podróż przez historię górnictwa świętokrzyskiego - zarówno podziemnego, jak i odkrywkowego oraz pozyskiwania miedzi, opowiadając z pasją o zgromadzonych zbiorach, które dotyczą regionu chęcińskiego i terenów sąsiadujących.
Przy sprzyjającej pogodzie (nam to niestety uniemożliwił śnieg i nisko zawieszone chmury skrywające jakiekolwiek widoki) koniecznie podejdźcie na szczyt Miedzianki, tzw. "Świętokrzyski Giewont", skąd roztacza się niczym niezmącony widok na okolicę.
Szlak wiedzie ścieżką edukacyjno-geologiczną, gdzie dojrzycie fundamenty domu Łaszczyńskich - właścicieli kopalni sprzed stu lat, zasypane sztolnie, jaskinie czy kamieniołom.
Teren rezerwatu to także miejsce występowania chronionych gatunków flory i fauny, m.in. Zanokcicy skalnej czy Zapłonki Brunatnej, a także kilku przedstawicieli z rodziny nietoperzy oraz najbardziej jadowitego w Polsce pająka - Sieciarza Jaskiniowego.
Zamki: Zamek Krzyżtopór w Ujeździe oraz Zamek Królewski w Chęcinach
Ruiny Zamku Krzyżtopór w Ujeździe uchodzą za unikat nie tylko w regionie Gór Świętokrzyskich, ale i w całej Polsce. Aktualnie to pomnik historii i zabezpieczona trwała ruina rezydencji z XVII wieku wybudowanej przez Krzysztofa Ossolińskiego. Człowieka światłego, o zainteresowaniach politycznych i artystycznych, który zapragnął przyćmić wszystkie magnackie budowle z ówczesnych czasów.
Budowa trwała 23 lata i została wzniesiona w typie palazzo in fortezza - rezydencja miała mieć wszystkie wygody mieszkalne, a zarazem nie tracić funkcji obronnych.
Oryginalna budowla zamku nawiązywała do... kalendarza i tym sposobem powstały tam: 4 baszty, po jednej na każdą porę roku, 12 sal odpowiadających miesiącom, 52 pokoje i 365 okien na każdy dzień roku.
O tym, jak to wszystko wyglądało w czasach świetności, możemy sobie tylko gdybać, bo nie znaleziono konkretnych planów, niemniej obecnie, na potrzeby zwiedzania obiektu, powstała aplikacja mobilna, dzięki której możemy sprawdzić wizualizację pomieszczenia, w którym się aktualnie znajdujemy.
Rozmach i rozmiary rezydencji nie uchroniły jej jednak przed upadkiem, uległa naporom w czasie potopu szwedzkiego. Splądrowana przechodziła z rąk do rąk, niszczejąc coraz bardziej, jak to podobnie bywało z innymi zamkami.
Podobny los, również za sprawą potopu szwedzkiego, spotkał Zamek Królewski w Chęcinach, górujący nad miejscowością. Powstała na przełomie wieków XIII i XIV warownia długo pozostawała niezdobyta, stanowiąc ówcześnie ważny ośrodek życia politycznego. Zamek pełnił funkcję rezydencji dla władców, a także więzienia dla m.in. wrogów króla.
Do dziś zachowały się fundamenty budynków mieszkalnych, baszta, wieże oraz cały obwód murów obronnych.
Samodzielne zwiedzanie ułatwiają kody QR, których sczytanie uruchamia nagranie o danym fragmencie zamku. Warto więc mieć przy sobie naładowany telefon 😉
Osada Neolityczna w Kopcu
Niedaleko Zamku Krzyżtopór mieści się Osada Neolityczna w Kopcu. To miejsce naprawdę unikatowe pośród góroświętokrzyskich atrakcji. Zaplanujcie sobie trochę czasu, bo szybko stamtąd nie wyjdziecie.
Otwarta w lipcu 2020 roku osada powstała z pasji i niesamowitego zaangażowania twórców, działających jako Fundacja Promocji Historii Ziemi Sandomierskiej. Osada Neolityczna w Kopcu stanowi rekonstrukcję zabudowy z kultury pucharów lejkowatych, która prawdopodobnie funkcjonowała na tych właśnie terenach w okresie 3700 - 1900 r p.n.e.
Odtwarzając budynki osady jej twórcy opierają się na źródłach i badaniach archeologicznych, jakie były prowadzone w tym regionie. Nic tutaj nie jest dziełem przypadku, a całość skrupulatnie przedstawia ówczesny świat i zwyczaje z okresu neolitu.
Będąc w osadzie, będziecie mieli możliwość zajrzenia do chałupy szamana, czy rady starszych, obejrzeć broń czy narzędzia, a także dowiedzieć się, jak wyglądała produkcja dziegciu.
Co ważne i najbardziej pociągające - szczególnie dla młodszych odwiedzających - to fakt, że osada to nie skansen czy muzeum, gdzie eksponaty znajdują się w gablotkach lub są odgrodzone od zwiedzających grubym sznurem.
To miejsce, gdzie można wszystkiego dotknąć, poczuć się jak neolityczny mieszkaniec, któremu przyszło akurat ulepić nowy garnek.
Osadę najlepiej odwiedzać w sezonie wiosenno-letnim, kiedy to przy dobrej pogodzie tętni wręcz życiem, a w każdej chacie powita was mieszkaniec, prezentując swoje neolityczne rzemiosło.
Dworek Stefana Żeromskiego w Ciekotach
Jeśli pomyśleliście, że Góry Świętokrzyskie to tylko rezerwaty przyrody, górskie trakty i muzea traktujące o hutnictwie i górnictwie, to jesteście w błędzie, ponieważ w całym wachlarzu atrakcji znajdzie się również coś ciekawego dla miłośników literatury.
Na przeciw owym entuzjastom wychodzi Centrum Edukacji i Kultury w Ciekotach, gdzie mieści się również Dworek Stefana Żeromskiego.
Oryginalny dworek, w którym mieszkała rodzina Żeromskich, uległ wprawdzie całkowitemu zniszczeniu, został jednak odtworzony w roku 2010, a w 2016 odpowiednio wyposażony, sprawiając, że odwiedzający mają możliwość przeniesienia się do czasów dramaturga.
Młodopolskiego autora m.in. "Przedwiośnia" większość z nas kojarzy. Jednak to, że był mocno związany z okolicą Gór Świętokrzyskich nie jest wiedzą popularną.
Dlatego też odwiedziny w Dworku Stefana Żeromskiego w Ciekotach z pewnością dostarczą solidnej porcji wiedzy i ciekawostek o pisarzu i jego upodobaniu do góroświętokrzyskich okolic, gdzie spędził dzieciństwo i młodość.
Na miejscu w Centrum Edukacji i Kultury "Szklany Dom" organizowane są wystawy, tematyczne festiwale czy spektakle teatralne, a także spotkania literackie "O Żeromskim od A do Ż".
Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie
Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie jest miejscem, by się zatrzymać na moment i oddać refleksji. Na terenie Gór Świętokrzyskich są bowiem wsie i miejscowości, których dzieje w czasie wojennej zawieruchy były wyjątkowo burzliwe i przepełnione ludzką tragedią.
Ekspozycja jest zaprezentowana w sposób bardzo przemyślany, stopniowo dawkując emocje, a tych podczas zwiedzania naprawdę nie brakuje.
Zdjęcia, dokumenty i interaktywne mapy ukazują ogrom tragedii i ludzkiego cierpienia. Gra światła, dźwięku, nawet zapachu nie pozwalają przejść obok tej wystawy obojętnie, a zaprezentowane nagrania z relacjami świadków i eksponaty, nawiązujące do wojennych okrucieństw zostają w głowie na długo.
Nocleg i gastronomia w Górach Świętokrzyskich - Gdzie spać? Gdzie smacznie zjeść?
Wiadomo nie od dziś, że na udany wyjazd składają się nie tylko odwiedzane atrakcje, ale i miejsca, gdzie w spokoju odpoczniemy od nadmiaru wrażeń i smacznie zjemy, dbając, by nie zabrakło nam energii na kolejne eksploracje okolicy 😊
Restauracja Leliwa, położona w przyjemnych okolicznościach przyrody w Końskich, proponuje różnorodne napitki oraz dania, zarówno dla mięsożerców, jak i wegetarian, gwarantując zadowolenie dla brzuszków i duszy.
Zimowa herbata, pierogi ze szpinakiem i parmezanem, zupa dyniowa oraz placek po węgiersku rozgrzały idealnie po spacerze.
Gospoda, zlokalizowana tuż przy S7, stanowi idealny przystanek, by nabrać sił przed dalszą podróżą. Sympatyczna obsługa, świetna lemoniada, wyborna zupa borowikowa i syty klasyczny schabowy, a i na trawienie coś się znajdzie pośród miejscowych wyrobów.
W gospodzie można też zakupić robione na miejscu konfitury oraz chleb.
Niewielki lokal z obsługą pełną życzliwości i umilającą czas pogawędkami. A w końcu najlepiej rozmawiać przy stole, nad miseczką parującej pomidorowej oraz smakowitego żurku, zagryzionych chrupiącymi plackami ziemniaczanymi oraz pierogami z mięsiwem.
Smaczna Chatka to miejsce idealne, by doń wpaść po górskich eskapadach. Sympatyczna atmosfera, wariacje na temat znanych smaków, obfite porcje i klimatyczny kominek. W sam raz na rozgrzewkę.
La Baguette to punkt obowiązkowy po zwiedzaniu chęcińskiego zamku. Wspaniałości tu nie brakuje. Grzybowy żur to złoto pośród zup, ziemniaczano-serowe pierogi ucieszą entuzjastów klasyki, a wspaniałe ciasta, tarty i desery zachwycą wszystkich kochających łakocie. A te - łakocie - z kawą lub zimową herbatą komponują się idealnie.
Na miejscu również można zakupić bułeczki czy chleby oraz wino z jednej ze świętokrzyskich winnic.
To stosunkowo nowy obiekt na góroświętokrzyskiej mapie, u stóp Łysicy, będący dobrą bazą wypadową do okolicznych miejsc.
50 miejsc noclegowych w komfortowych pokojach powoduje, że ten dom gościnny jest idealny nie tylko dla turystów indywidulanych, ale też rodzin czy większych grup zorganizowanych. Organizacji warsztatów czy szkoleń również nic nie stoi tam na przeszkodzie.
Nad całością czuwa cudowna gospodyni - Marysia, która sprawi, że na śniadaniu niczego wam nie zabraknie, a przyjmie was tak, że poczujecie się jak na wakacjach u ulubionej cioci na wsi. Tylko się nie zagadujcie za bardzo, bo możecie na zwiedzanie nie zdążyć 😉
Jeśli więc dotychczas Góry Świętokrzyskie nie trafiły na waszą listę miejsc wartych odwiedzenia, to najwyższa pora to zmienić.
Szlaki, ścieżki i mnóstwo innych atrakcji tego regionu są naprawdę warte tego, by poświęcić im czas urlopowych wojaży, zapuszczając się tam bez oporów i odkrywając to wszystko, co mają do zaoferowania. Gwarantuję - Będziecie zadowoleni. Inna opcja nie wchodzi w grę 😊
A tym z was, którzy poszukują więcej atrakcji typowo dla dzieci, polecam zajrzeć do Places2visit oraz Photo-Travel.
*Góry Świętokrzyskie odwiedziliśmy na zaproszenie Lokalnej Organizacji Turystycznej "Góry Świętokrzyskie"
Ciekawe Miejsca
- 5.12.22
Góry Świętokrzyskie: Najciekawsze miejsca i atrakcje, które warto odwiedzić
Góry Świętokrzyskie, będące jednymi z najstarszych gór w naszym kraju, to nie tylko miejsca, z których niewątpliwie słyną - należąca do Koro...
